Yeni ‘model’ arayışında bir seçenek

 

Dünyanın ikinci büyük ekonomisi Çin’in neoliberalizmden farklı modeli, büyük güç rekabetine bakışı, “Çin mi kazanacak ABD mi” sorusunun ötesinde uzun vadeli bir stratejiyi yansıtıyor. 2026’ya girerken Çin modeli yalnızca çevre ülkelerin değil, merkez ülkelerin liderliklerinin de ilgisini çekiyor.

Çin’in ekonomik modeli, serbest piyasa ile siyasi kontrolü birleştiren parti-devlet kapitalizmi olarak özetlenebilir. Stratejik sektörlerdeki kamu şirketleri, devlet yönlendirmeli bankalar ve sanayi politikalarıyla büyüme; salt kâr mantığına değil, siyasi önceliklere göre yönlendiriliyor. Batı’da egemen bakış, bu modelin bir gün mutlaka, borç, emlak balonu ve demografik yaşlanma gibi sorunların etkisiyle “çökeceğine” inanıyor. Ancak bu beklentiler 200 yıllık Batı egemenliğinin ürünü liberal demokrasinin, bireysel özgürlüklerin serbest piyasanın, evrensel biçimler olduğunu varsayan ve ilk kez beyaz olmayan bir gücün yükselmesinden kaynaklanan ırkçı/varoluşsal bir korkuyla düzenlenmiş patolojik bir zihinsel haritaya dayanıyor.

Halbuki, Pekin’in asıl hedefinin, şirket kârlılığından ziyade kaosu önlemek, iktidarın sürekliliğini korumak, sistematik çöküş ihtimalini bastırmak olduğu kolaylıkla görülebilir: Finansal şoklar devlet bankaları eliyle içeride emilirken “panik”, bir piyasa bilgisi değil, bastırılması gereken bir güvenlik riski olarak ele alınıyor. Böylece Çin, krizleri Lehman tipi patlamalar yerine yönetilebilir “yavaş ateşlere” dönüştürerek zararı yıllara yayıyor. Çin, demografik yaşlanma eğiliminin zirvesinden henüz uzak ama otomasyon da dahil türlü önlemler alarak uyum sağlamak için hazırlanıyor. Çin’in ABD ile rekabete bakışının da bu mantıkla uyumlu olduğu söylenebilir. Washington ilişkiyi yükselen bir güç ile gerileyen bir güç arasındaki klasik bir “Thukidides Tuzağı” senaryosu olarak görürken Pekin, bu ikiliğin tehlikeli bir savaşa yol açabileceğini öngörüyor. ABD kadar geniş ittifaklardan, şimdilik, yoksun olan Çin’in stratejisi Amerika’yı doğrudan yenmekten çok, oyunun kurallarını ve sahasını değiştirmeye odaklanıyor. Çin, Kuşak-Yol, Asya Altyapı Yatırım Bankası, dijital yuan ve teknoloji tedarik zincirleriyle ABD önderliğindeki dolar merkezli düzenin etrafına paralel bir sistem örüyor. Ticaret savaşları ve Tayvan krizleri gibi sert gerilimlerin ötesinde Çin, enerjisini; altyapı bağımlılıkları, teknoloji standartları, veri ağları, pil ekosistemi ve nadir madenler üzerinden uzun dönemli bir mimari kurmaya harcıyor. Küresel liderlik maliyetini Amerika için ekonomik ve siyasi olarak taşınamaz hale getirmeyi, rakibini “büyük zaferlerle” değil, yıpratma yoluyla dengelemeye çalışıyor.

Neoliberalizm 2008’den bu yana finansallaşmayı besleyen dar bir modele dönüşerek tükenirken Çin’in artık-değer üretimine, teknolojik gelişmeye, uzun dönemli dayanıklılığa önem veren modeli ilgi çekiyor. Özellikle BRICS grubu ve emperyalist borç ve ekstraksiyon kapitalizmi kapanından kurtulmaya çalışan çevre ülkeler için bu model bir alternatif sunuyor. Çin modeli bu ülkelere; krizlerde devlet tamponu, dolar disiplininden kurtuluş (BRICS bankası, yerel parayla ticaret), sanayi politikasıyla, altyapı yatırımlarıyla hızlı kalkınma, iç işlerine karışmayan, bir işbirliği vaat ediyor.

Yazının tamamını okumak için

‘Ruh mühendisliği’

 

Türkiye, yıllardır siyasal İslam rejiminin “toplumsal ruh mühendisliği” projesinin baskısı altında yaşıyor. Prof. Örsan K. Öymen’in de belirttiği gibi “Müzisyenlerin sahnedeki kıyafetleri ve dansları yüzünden gözaltına alındığı, tutuklandığı, hapse mahkûm edildiği; müzik festivallerinin ve konserlerin iptal edildiği, yasaklandığı ve insanların yaşam tarzlarına doğrudan baskı uygulandığı bir ülkede, ‘uyuşturucuya karşı mücadele’ adıyla yürütülen operasyonların gerçekten uyuşturucuyla mücadele amacı taşıyıp taşımadığı en azından tartışmalıdır.” (Cumhuriyet. 20.12)

AKP iktidarı, Cumhuriyet döneminin biriken estetik mirasla rekabet edebilecek bir “alternatif” üretmeyi başaramıyor; bu kısırlık, rekabet edemediği bir sanat alanının varlığına katlanamıyor, baskıyla susturmayı tek çare olarak görüyor. Bugün sahnelerden dijital platformlara uzanan sansür dalgası; hangi arzuların meşru, hangi kimliklerin görünür, hangi duyguların saygın sayılacağına dair kapsamlı bir “ruh mühendisliği” projesi olarak işliyor.

Bu “ruh mühendisliği” eğitimi, aileyi, bedeni ve cinselliği aynı ideolojik şema içine yerleştiriyor; “2025 Aile Yılı” ilanı da bu çerçevede LGBTİ+ varoluşunu bir sapma, bir “tehdit” olarak kodlayan siyasal dilin aracı haline geliyor. Böylece devlet, yurttaşı yalnızca hukuken değil; arzuları, sevgisi ve beden dili üzerinden de biçimlendirmeye çalışan bir “biyopolitik” yürütüyor.

İktidarın, seküler cumhuriyetçilere karşı ilan ettiği “kültür savaşları”nda örneğin “milli ve manevi değerler”, “toplumun hassasiyetleri” gibi, siyasal İslamcı bir azınlık tarafından tanımlanan muğlak kavramlar, gerçekte ataerkil ve Sünni-muhafazakâr bir “dinci hakikat rejimi”ni topluma dayatmanın ideolojik araçları olarak kullanılıyor.

(...)

Bu “deli gömleği” yalnızca sanatsal objelerle sınırlı değil. Rejim, hegemonyasının gerilemesini durduramadığı için sürekli yeni düşmanlar yaratmaya çalışıyor; bu bağlamda özellikle LGBTİ+ temsillerini, “queer bedenleri” ve onların hikâyelerini, kurmak istediği “makbul vatandaş” imgesinin tam karşısına yerleştirerek ötekileştiriyor.

(...)

Ortaya çıkan manzara, Hitler Almanya’sının ya da totaliter, teokratik rejimlerin sanatla kurduğu ilişkinin güncellenmiş bir versiyonudur. Kutsal mesaja sadakat ve “artık değer” sömürüsü, sanatın hareket alanını parantez içine alıyor.

(...)

yazının tamamını okumakiçin tıklayınnız

‘Erkeklik krizi’!?

 

Erkek fantezilerini meşrulaştıran faşist ve siyasal İslamcı ideolojilerle hesaplaşmadan algoritmaları suçlamak kolaydır ama asıl nedeni görünmez kılan politik bir kaçıştır.

Geçen hafta Oksijen’de yayımlanan bir yorum, İstanbul Erkek Lisesi’ndeki bir olayı merkeze alarak “erkeklik krizini”, “algoritmaların ebeveynliği”kavramıyla açıklamaya çalışıyor; çocukların sosyal medyada nefret, kadın düşmanlığı içeriğiyle beslendiğini vurguluyordu. Bu tespit önemli: Gerçekten de dijital platformlar nefret söylemi, cinsiyetçilik için yankı odası işlevi görüyor, özellikle genç erkekleri keskin kutuplaşmalara, toksik erkeklik modellerine itiyor. Ancak bu çerçevede algoritmaları “tehlikeli bir teknoloji” olarak anlatırken dikkatli olmak gerekir. Çünkü algoritmaların neyi öne çıkaracağı, egemen siyasal iklim, kültürel arzular tarafından belirleniyor. Toplumda güçlenmekte olan bir kadın düşmanlığı, homofobi, şoven milliyetçi erkeklik ideali olmasaydı algoritmalar bu kadar hızlı, yaygın nefret üretemezdi.

FANTEZİNİN SİYASALLAŞMASI

Modern faşist hareketlerin neredeyse tamamında, erkeklik bir “restorasyon projesi” olarak kurgulanır: Kadınların özgürleşmesine, LGBTİ+ varoluşuna, çoğulculuğa karşı “kaybedilmiş iktidarı geri alma” vaadi, ekonomik baskılardan, yalnızlıktan bunalan erkeklere bir tür duygusal kaçış sunar. Bu siyaset, erkek şiddetini, kadın bedenini kontrol etme arzusunu “ahlak”, “gelenek”, “milletin bekası” gibi kavramlarla kutsallaştırarak en radikal erkek fantezilerini bile normalleştiren bir atmosfer yaratır.

Bu atmosferde genç erkekler, yalnızca algoritmaların sürüklediği pasif tüketiciler değildir; tersine, faşizan erkeklik mitolojilerine aktif bir biçimde özne olarak davet edilirler. 

(...)

‘KRİZİ’ NEREYE YERLEŞTİRMELİ? 

Yazar, okulu, algoritmaları tartışırken toplumsal cinsiyet eşitliğini cesaretle savunuyor ancak erkekliği daha geniş bir iktidar rejiminin parçası olarak ele almayınca önemli bir fırsatı kaçırıyor. “Erkeklik krizi”, yalnızca “kontrolsüz teknoloji” sorunu değil, “süreç olarak faşizmin” şoven milliyetçi, dindar, egemen erkek tipini ideal vatandaş modeli olarak dayatan yapısal bir dönüşüm sürecinin ürünü.

Çözüm, yalnızca “okul iklimini dönüştürmek”, “ebeveynleri, çocukları algoritma okuryazarlığı konusunda eğitmek”ten ibaret olamaz. Bu, siyasal iktidarın -yazarın unuttuğu- özelliklerini düşününce olanaklı da değildir. 

(...)

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

Birlik yoksa iktidar da yok

 

Sağ popülizm (yeni faşizm) dünyanın pek çok yerinde yükseliyor. İngiltere’de Reform, Fransa’da Ulusal Birlik, Almanya’da AfD kamuoyu yoklamalarına göre birinci parti. Muhafazakâr sağ bu gelişmeye uyum sağlayarak bu partilerin etrafında birleşmeye başlıyor. Sol ise bu yükselişe ayak uyduramadığı için direnemiyor. Bu durum ana akım yorumcularda bile kaygı yaratmaya başladı.

Sağın bu birlik refleksi, ideolojik bir tutarlılıktan değil, son derece sade bir siyasal sezgiden besleniyor: İktidarı istiyorsan yan yana duracaksın.

(...)

Solun durumu çok farklı. Çevreciler, sendikacılar, sosyal demokratlar, sosyalistler, sol liberaller ve kimlik siyaseti hareketleri... Hepsi bir arada ama ortak bir hedefe doğru değil; birbirlerinin gölgesine basmamaya çalışarak yürüyorlar. Her grup kendi meselesini vazgeçilmez, ertelenemez, pazarlık edilemez bir öncelik olarak görüyor. Ötekinin tüm siyasi duruşunu, aradaki tek bir farka indirgeyerek ikna etmeye çalışmak yerine dışlıyor. Böylece, solun potansiyel enerjisi politik bir güce dönüşemiyor. Kritik anlarda bile sol, enerjisini dışarıdaki rakiplerine değil, kendi içindekilere yöneltmeyi tercih ediyor. Bertolt Brecht, “Radikallerin miğferlerinde hep delikler olur; bunların bazıları da gerçekten düşmanlar tarafından açılmıştır” demeyi severmiş. Gerçekten de sağda birleşmeyi kolaylaştıran pragmatizm, solda yerini “haklı çıkma”, birbirinin miğferinde delik açma arzusuna bırakıyor.

Bu durumun tarihsel bir arka planı da var. Soğuk Savaş döneminde egemen (Stalin, Troçki, Mao) bölünmeler, sosyal demokrasi ile komünizm arasındaki eski kavgalar, sendikal hareket içindeki kırılmalar... Bütün bu bagaj bugün hâlâ solun zihninde yer tutuyor, işbirliğini neredeyse duygusal bir meseleye dönüştürüyor. Birçok solcu için başka bir sol fraksiyonla yan yana gelmek, geçmişte yaşanmış bir ihanetin üstünü örtmek gibi algılanıyor.

(...)

yazının tamamını okumak içint ıklayıız

UGS: Emperyalist-faşist moment!

 

ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi’ne (UGS) bu kez emperyalizm ve faşizm kavramlarının ışığında bakacağım. UGS salt bir dış politika metni değil; Amerika’nın özellikle Latin Amerika’ya yönelik tarihsel bakışını radikal biçimde yeniden canlandıran, bir emperyalist/faşist proje: 19. yüzyılın ikinci yarısında ABD emperyalizmi, hegemonyası yükselirken tasarlanan Monroe Doktrini, 21. yüzyılın ilk çeyreği biterken yeniden gündeme geliyor. UGS yalnızca Latin Amerika’ya dış müdahaleleri engelleme iddiası taşımıyor; Latin Amerika’yı ekonomik, siyasal ve askeri bakımdan ABD’nin doğal hâkimiyet alanı olarak ilan ediyor.

MONROE DOKTRİNİ

UGS’nin Latin Amerika doktrini, klasik emperyalizmin güncellenmiş bir versiyonu. 

(...)

Bu noktada, Project 2025’in UGS’de yankılanan Latin Amerika’ya dair dili, tarihsel Monroe Doktrini’nden bile daha çıplak: “Arka bahçe”metaforundan hareketle ülkelerin iç politikasına müdahale hakkı, tehdidi ve gerekirse zor kullanma opsiyonu açıkça dile getiriliyor. Bu, yalnızca jeopolitik kontrol değil; siyasal öznellik -egemenlik- üzerindeki bir tahakküm iddiası. Bu stratejik yaklaşım, siyasal teori açısından baktığımızda, klasik emperyalizm ile faşist mekân anlayışı arasında dikkat çekici bir kesişme yaratıyor.

LEBENSRAUM

Faşizm, yalnızca totaliter bir yönetim değil, aynı zamanda ulusun “hak ettiği yaşam alanını” (Lebensraum) genişletme iddiasıdır. Nazi Almanya’sının Lebensraum kavramı, etnik, kültürel üstünlük varsayımına dayanarak komşu coğrafyaların siyasal bağımsızlığını geçersizleştiren bir söylem üretmişti.

Project 2025’in etkisiyle UGS’ye giren “kültürel bütünlük”, “medeniyetin korunması” ve “demografik dönüşüm tehdidi” gibi ifadeler, açıkça ırkçı bir etno-nasyonalist perspektife yaslanır. 

(...)

 Tarihsel olarak Nazi Almanya’sının Volksgemeinschaft ve Lebensraum kavramlarında gördüğümüz gibi, “kültürel uyum” ve “yaşam alanı” gerekçeleri bugün UGS’de hemisferik hâkimiyet, göçün bastırılması ve Latin Amerika’nın yeniden şekillendirilmesi için kullanılıyor. Hatta “uygarlığı gerilemekte olan” Avrupa’yı da (kurtarma niyetiyle) kapsıyor. Böylece metin, jeopolitik stratejiyi etno-ırksal bir hiyerarşiyle birleştirerek tehlikeli bir yeni-faşist mekân ve nüfus mühendisliği anlayışını meşrulaştırıyor.

(...)

Kısacası, Project 2025 ışığında hazırlanmış UGS (kimi yorumcular “Vance-Miller” belgesi diyor), emperyalizm ile faşist mekân politikasını birleştiren, Latin Amerika üzerinde hak iddia eden, Avrupa’da rejim değişikliği arzulayan, yeni bir stratejik moment yaratıyor.

Ancak Latin Amerika’nın hafızasında, ABD’nin askeri darbelerine, örtülü operasyonlarına, bölge halklarının tepkilerinden kaynaklanan güçlü bir antiemperyalist, Avrupa’da da her şeye rağmen ilerici demokratik bir gelenek var. UGS’nin yeni “hemisferik Lebensraum” vizyonu yeni savaşlar, baskıcı rejimler üretecek.

yazının tamamını okumak için tıklayınız

2026’ya girerken: Yeni kapitalizm/ faşizm

 

Council on Foreign Relations’ın kasım ayında açıklanan “ABD, ekonomik güvenlik yarınların teknolojilerinde yarışı kazanmak”raporunun ardından geçen hafta açıklanan 2025 Ulusal Güvenlik Stratejisi (UGS), ABD açısından, Washington mutabakatının (Wall Street-Hazine-IMF) önceliklerini yansıtan neoliberal küreselleşme yaklaşımını terk ettiğini; bu hegemonik blokun yerini teknoloji sermayesinin öncülük ettiği; devletçi, korumacı, faşizan yeni bir hegemonik blokun aldığını ilan ediyor. UGS 2025, salt Amerikan dış politikası açısından değil, kapitalizmin küresel evrimi açısından da tarihsel bir kopuşa işaret ediyor.

Neoliberal dönem, sermayenin engelsiz dolaşımı, işçi haklarından kaynaklanan engellerin tasfiyesi; ticaretin, finansın ve üretimin ulusal sınırları aşarak tek bir dünya pazarı yaratması demekti. Bu dönemde devlet, piyasanın “etkinliğini” engellemeyecek, sermayenin özgürleşmesini güvence altına alacak bir biçim alıyordu; WTO, IMF ve Dünya Bankası gibi kurumlar bu düzenin bekçiliğini yapıyordu. Çin’in dünya ekonomisine entegrasyonu da bu mimarinin sonucuydu.

UGS 2025, bu dönemin esas olarak kapandığını söylüyor. Neoliberal dönemin “dünya ile entegrasyon” fikrinin yerini; “ekonomik güvenlik”, “teknolojik egemenlik”, “ulusal kapasite inşası” kavramları alıyor.

 (...)

Önümüzdeki dönem dünya siyasetini yalnızca büyük güç rekabeti değil; milliyetçi, hatta uygarlıkçı reflekslerle donanmış yeni bir “teknolojik kapitalizm” biçiminin, faşist ideolojinin küresel ölçekte (öncelikle de UGS’nin, “göç dalgaları altında kimliğini kaybeden, gerileyen uygarlık” olarak tanımladığı Avrupa’ya), dayatılması belirleyecek.

yazının tamamını oku ak için tıklayınız

“Ulus Devlet çok gerekli ama sizin için değil!”

 2025 Ulusal Güvenlik Stratejisinde, ABD ulus devleti yeniden siyasetin ve güvenliğin merkezine yerleştiriyor. Egemenlik, sınırlar, kültürel birlik, teknolojik kapasite ve ekonomik korumacılık artık anahtar kavramlar. Neoliberal dönemin “sınır aşan dünya”sı kapanırken ulus devlet, yeniden hem kapitalist birikimin hem güvenliğin hem de ideolojinin temel platformu hâline geliyor.

Fakat tam da bu noktada, ABD’nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack’in sözleri çarpıcı bir emperyalist paradoksu gün yüzüne çıkarıyor. Barrack, “Akdeniz’e açılan çok sayıda fosil yakıt kaynağının bulunduğu Hazar Denizi’miz var ve Yunanistan ile Türkiye bize bir kapı; ancak 1919’dan beri ulus devletler tarafından engelleniyoruz. Yeni bir bölgesel düzenlemenin zamanı geldi” diyerek, ABD’nin yeni Ulusal Güvenlik Stratejisinde önem verdiği ulus devletin başka ülkeler, bölgeler söz konusu olduğunda aslında nasıl bir engel olarak görüldüğünü açıkça dile getiriyor.

Barrack’ın sözler, yeni küresel düzenin gerçek dinamiğini ele veriyor: Ulus devleti yücelten Yeni Ulusal Güvenlik Strateji, aslında ulus devletleri ABD’nin emperyal çıkarlarıyla çeliştikçe aşılacak hatta yıkılacak engeller olarak görüyor.

Bir yandan ulus devlet kutsanıyor; öte yandan Türkiye ve Iran gibi ülkelerin egemenliği, ABD’nin Hazar-Akdeniz enerji koridoruna dair jeopolitik hesaplarına “tarihsel engel” olarak görüyor.

Neoliberal dönem, ulus devletleri küresel pazarın gerekleri adına geri plana itiyordu. Yeni dönem ise ulus devleti yeniden konumlandırıyor ama tutarlı bir egemenlik savunusuyla değil; enerji, teknoloji, güvenlik ve ticaret koridorlarının yeniden paylaşımı üzerinden.

 1919 vurgusu tesadüf değil: ABD’nin gözünde Hazar’dan Akdeniz’e enerji akışı, ulus devletlerin ortaya çıkışıyla kesintiye uğramış bir “doğal hakkın” restorasyonu gibi sunuluyor. Bu, klasik bir yeniden paylaşım söylemidir.

Hazar Denizi’nden Akdeniz’e uzanan enerji güzergâhı, ABD açısından yalnızca bir ekonomik alan değil; Çin’i çevrelemenin, Rusya’yı sınırlamanın ve Avrupa’yı bağımlılaştırmanın stratejik bir parçası. Bu nedenle Türkiye bir ortak olmaktan çok, yeniden paylaşım denkleminde konumlandırılması gereken bir jeopolitik geçit olarak değerlendiriliyor. 

Yeni güvenlik stratejisinin ulus devleti yükselten dili ile Barrack’in ulus devletleri aşmayı, hatta yıkmayı ima eden çıkışı arasındaki gerilim, aslında şunu gösteriyor:

Ulus devlet  ABD için çok önemli, vaz geçilme bir ilke ama sizin için değil!

Enerji koridorlarının yeniden tasarlandığı, teknoloji sermayesinin yeni hegemonik sınıf olarak yükseldiği ve küresel rekabetin sertleştiği bir dönemde, bu paradoks daha da görünür hâle geliyor.

Ulus devlet, emperyalizmin ihtiyaç duyduğu sürece kutsaldır; aksi hâlde aşılması, yıkılması gereken bir engeldir.

Bu da bizi kaçınılmaz bir sonuca getiriyor: Neoliberal küreselleşme bitti, şimdi  büyük güçlerin ulus devletleri jeopolitik yap-boz parçaları gibi gördüğü yeni bir paylaşım çağındayız..

 

2026’ya girerken militarizm ve faşizm

 

Pazartesi günü, 2026’ya girerken ABD ekonomisinin çok kırılgan, küresel ekonominin resesyon eşiğinde olduğunu vurgulamıştım. Sistemik riskler artmaya devam ediyordu. Madalyonun öbür yüzünde, ekonomik kırılganlığın giderek siyasal, askeri bir boyut kazandığını görüyoruz.

Batı dünyası, özellikle ABD ve Avrupa, yalnızca ekonomik belirsizlikle değil, derinleşen jeopolitik kaygılarla da karşı karşıya. Bu kaygının merkezinde iki olgu öne çıkıyor: Birincisi, teknoloji elitinin -Silicon Valley’in “apocalypse capitalism” olarak adlandırılan, kısmen teolojik bir çöküş (kıyamet) beklentileri. Bu beklentiye stratejik mineraller, yapay zekâ ve enerji eksenli neokolonyal eğilimler eşlik ediyor. İkincisi ise ABD Avrupa-Rusya üçgeninde dengeler bozulur, ABD hegemonyası altında şekillenmiş küresel güvenlik mimarisi çözülürken savaş teknolojileri, bir sermaye birikim alanı olarak yeniden önem kazanıyor.

(...)

ASKER DE GEREKİYOR 

Ekonomik durgunluk ile Ukrayna savaşının, Trump-Putin ilişkisinin getirdiği güvenlik kaygıları altında Avrupa yeniden silahlanıyor. Askeri kapasiteyi genişletme arzusu, kaçınılmaz olarak askerlik konusunu da gündeme getirdi. Örneğin Almanya’da hükümet, zorunlu askerlik konusunu tartışmaya açıyor; kısa dönemli ulusal hizmet modeliyle genç nüfusun orduda etkinleşmesini planlıyor. Fransa da ordusunu genişletmek istiyor ama zorunlu askerlik popüler değil. Fransa’da Le Pen (faşist hareketin parlamenter lideri) Almanya’da AfD zorunlu askerliğin geri getirilmesini, ulusal disiplinin artırılmasını istiyor.

(...)

Günümüzün faşizmi tabii ki 1930’lar faşizminin kopyası değil; günümüzün teknolojik, ekonomik ve kültürel malzemeleriyle yeniden üretilmiş bir faşizm bu. Bu dalga, dün çizgi romanlar, dergiler, filmler ile yaygınlaşırken bu gün, X, TikTok gibi, sosyal medya platformları, bilgisayar oyunları, YouTube yayınları üzerinden üretilen ırkçılık, homofobi, kadın düşmanlığı, erkeklik kültü yansıtan “meme”ler ile hızla yayılıyor.

(...)

yazının tamamını okumak için tıklayınız 

2026’ya girerken dünya ekonomisi

 

Dünya ekonomisi 2026’ya girerken resesyon sınırında (yüzde 3) yavaşlamaya devam ediyor, riskler ve büyüme önündeki engeller artıyor.

RESESYON OLASILIĞI YÜKSEK

IMF 2024’te yüzde 3.3 olan ekonomik büyüme hızının 2025’te yüzde 3.2’ye, 2026’da 3.1’e gerilemesini bekliyor. Dünya Bankası’na göre 2025’te küresel ekonomik büyüme yüzde 2.3 olacak; Banka 2026-27 ortalamasının yüzde 2.5 dolayında kalmasını bekliyor.

Birleşmiş Milletler (DESA) 2025- 26 ortalamasının yüzde 2.5 olmasını bekliyor. Morgan Stanley’in beklentileri yüzde 3-3.1 düzeyinde. Oxford Economics yüzde 2.8 diyor, bir yavaşlama trendine işaret ediyor. Kısacası her ülkeyi aynı derecede etkileyecek olmasa da güçlü bir resesyon olasılığı söz konusu. Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI) için 2025 ve 2026 yıllarına yönelik genel beklenti, küresel düzeyde navlun oranlarının 2024 seviyelerine kıyasla daha düşük olacağı yönünde. Bu gösterge de resesyon olasılığıyla uyumlu.

IMF, dünya ekonomisinin, 2024 sonları, 2025 başlarında yapay zekâ, iyileşen finansal koşullar gibi faktörlerin etkisiyle beklenenden daha dirençli çıktığına, ancak jeopolitik gerilimler, ekonomik politika belirsizlikleri, artan gümrük tarifeleri potansiyeli gibi süregelen risklerin büyüme dinamiklerini baskıladığına işaret ediyor

DİKKATLER YZ ÜZERİNDE

IMF, dünya ekonomisinin yapay zekâ, iyileşen finansal koşullar gibi faktörlerin etkisiyle beklenenden daha dirençli bir performans gösterdiğini söylerken Oxford Economics “Yapay zekâ bir şok emici mi, yoksa şok büyütücü mü” diye soruyor. Bu sorunun cevabı, YZ şirketleriyle finansal piyasalar arasındaki ilişkinin dinamikleri bağlamında, özellikle dünyanın en büyük ekonomisi, finans merkezi, rezerv paranın kaynağı olmaya devam ettiği için de küresel ekonomi üzerinde kritik bir etkiye sahip ABD için özellikle önemli.

(...)

ABD ekonomisi, 2026’ya kırılgan, teknoloji odaklı dinamiğe fazlasıyla bağımlı bir şekilde giriyor. Dünya ekonomisi bir resesyon eşiğinde. Bu tablo hem finansal piyasalar hem de reel ekonomi açısından sistemik risklerin artmaya devam ettiğini gösteriyor.

Yazının tamamını okumak için tıklayınıuz