‘Aydınlanma’nın alacakaranlığında...

 

Kapitalizmin merkezlerinde (Anglosakson dünyada) uzun yıllar küreselleşmenin, teknolojinin (özellikle internet ve dijitalleşme) bizi “bugünden daha iyi” (özgür, demokratik, bolluk) günlere taşıyacağı anlatıldı. Artık başka şeyler konuşuluyor. Geçen hafta Anglosakson dünyanın saygın yayınlarında (Foreign Policy, Project Syndicat, New Statesman, New York Times) yine bu “şeyler” vardı: Küreselleşme ve teknoloji, özgürleşme yerine dağılma, yıkım getiriyor; toplumlar parçalanmış, demokrasiler yorgun; tanık olduğumuz şey, yalnızca ekonomik ya da siyasal bir çöküş değil, modernitenin çözülmeye başlamasıdır. Küreselleşme, yerinden edilmenin, kutuplaşmanın ve öfkenin motoru haline geldi. Çin şoku, finansallaşmanın sınır tanımazlığı, tedarik zincirlerinin kırılganlığı, derinleşmeye devam eden gelir dağılımı uçurumu altında “ilerleme” (“Her şey daha iyi olacak”) inancı yerini “Hiçbir şey eskisi gibi değil” duygusuna bıraktı; “Batı artık yıkılıyor”.

(...)

Tüm bunlar, kapitalist uygarlığın bir kez daha kendi sınırlarına dayanarak çürümeye başladığını gösteriyor. “İlerleme”, “kayıpların” giderilebileceği inancı çöktü ve artık dinci ve ırkçı faşizm(ler)in yükseldiği bir dünyadayız.

BAŞKA BİR GELECEK...

Peki, “ilerleme inancı öldüyse geriye ne kalır?” Bir yaklaşım, daha doğrusu “kapitalist gerçekçilik” kayıplarla yaşamayı öğrenmeyi öneriyor. Bu yaklaşıma göre, “Sürdürülebilirlik politikaları -sağlık sistemini, demokrasiyi, gezegeni korumaksınırsız büyüme fetişinin yerini alabilir, ekolojik bilinç de sınırları kabullenmeyi bir gerileme değil, olgunlaşma biçimi haline getirebilir.” Sorunların kaynağı, kapitalist üretim tarzını veri alan bu yaklaşım, aslında bir çözümsüzlüğü sergiliyor.

Aydınlanmanın, modernitenin tükendiğine ilişkin savlar ise bu iki akımın, dinamizmini sınıf çelişkilerinden alan bir kapitalist tarih içinde şekillendiğini; bir karanlık yüzlerinin de olduğunu görmek istemiyor. Söz konusu krizler, “tükenişler”, umutsuzluk aslında, bu “karanlık yüzün” bir yüz yıl sonra emperyalist savaşlarla, faşizmle, soykırımla yeniden öne çıkmaya başlamasının semptomlarıdır.

Modernitenin “yarın bugünden iyi olacak” inancı çözülürken moderniteye içkin isyan ve yenilenme dinamikleri şimdi “Yarın başka bir dünya olmalıdır” demeyi gerektiriyor.

(...)

Yazının tamamını okumak için