Zor bir yıla girerken

Neoliberal küreselleşmenin çöküşü önceki yıl bilinçlere çıkmıştı. Bu yıl sağ popülizm olarak sokaklara döküldü. “Vatandaşlar” uzmanların ayrıntılı açıklamalarına, tavsiyelerine aldırmadan, ne hissediyorlarsa -genelde öfkeliydiler- o yönde davranmayı seçtiler; Brexit, Trump dediler. Kurulu düzenin sahipleri (yüzde 1) ve onların sözcüsü liberal entelijensiya, medya 2016 yılında çok “şaşırdı”. Bu şaşkınlık bize bir de yeni bir sözcük kazandırdı “post-truth” (“hakikat-sonrası”): Kimse artık “hakikate” aldırmıyor neyi arzuluyorsa ondan yana gidiyordu... Ekonomik, jeopolitik sorunlar bir yana yalnızca bu “post-truth” olgusu bile bir kapitalist modelin dağılmasının hızlandığını, ciddi sarsıntıların bizleri beklediğini gösteriyor.

İki çarpıtma 
Bu kavram aslında iki çarpıtmayla birlikte geliyor. 
Birincisi: Sanki ilk kez “hakikat”e aldırmayan bir yalanlar, “sahte haberler”ortamı oluşmuş da bunun için böyle yeni bir kavram gerekmiş. 

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Kurtlar sofrasında AKP Türkiyesi...

Cumhurbaşkanı, “Zalim Esed’in hükümdarlığına son vermek için oraya girdik, başka bir şey için değil” diyordu. Bir ay sonra, başkentinde bir İslamcı terörist tarafından katledilen Rus Büyükelçisi’nin kanı kurumadan, AKP Türkiyesi Rusya, İran ile birlikte imza koyduğu 8 maddelik anlaşmanın birinci maddesinde, Suriye’nin “çokkültürlü, çok etnik gruplu demokratik ve laik bir devlet olarak egemenliğine, bağımsızlığına, topraklarının bütünlüğüne... eksiksiz biçimde saygı göstereceğini” açıkladı. 

Ben böyle bir “U” dönüşü görmedim. Şimdi, “derin” analizler birbirini izliyor: Rusya’ya yaklaşıyor. NATO’dan çıkar mı? Hayır çıkamaz... Bu sırada bir şey, ya gözden kaçıyor ya da kabul etmesi ağrılı olacağından “yadsınıyor”: Ülke iki büyük gücün arasında, paylaşım konusudur!

Bir soru, bir fantezi 
Bu “yadsıma” durumundan çıkabilmek için önce şu soruyu sormak gerekiyor. “Bu müthiş ‘U’ dönüşü niye oldu?” Bu soruya cevap verebilmek için de hem AKP’nin hem de milliyetçi /Avrasyacı kesimin tutunduğu fanteziyi aşmak gerekiyor. 

(...)

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

2017’ye girerken iki ölüm arasında

Sur, Cizre, Yüksekova enkaz oldu, 2016 acayip bir darbe girişiminin, canlı bombaların yılı oldu. Yıl biterken, terörist saldırılar İstanbul’da, Kayseri’de yine can alıyor. Ankara’nın göbeğinde Rusya Büyükelçisi, karanlık bir suikastta İslamcı bir teröristin kurşunlarıyla ölüyor. AKP’de temsil edilen siyasal İslam ülkeyi yönetemiyor, ekonomik, siyasi krizi derinleştikçe söylemi giderek IŞİD’inkine benziyor. Siyasal İslamın projeleri her yerde ölüme açılıyor. 

Diğer taraftan, sermayenin “kâr makinesinin”, metalaştır ve tüket ilkesi, gezegeni ve üzerinde yaşayanları bir ekolojik felaketten, iklim krizinden kurtarmak için alınması gereken önlemlere, uzun dönemli planlamaya izin vermiyor. “Kâr makinesinin” yaşam ilkeleri, insanlığın “yaşam dünyasını”, ekolojik çevresini ölüme sürüklüyor. Türkiye’de ve dünyada insanlık iki ölüm arasında sıkışmış, kıvranıyor. 

Siyasal İslam ve ölüm 
IŞİD yükselirken medya ekranlarında ölümün, öldürmenin türlü biçimlerinin yüceltilişine şahit olduk.

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

2007-2017

“Dünyayı değiştiren 10 yıl” dersek fazla abartmış olmayız. Bu nitelemeyi yansıtan yorumlar da zaten son haftalarda sıkça medyada boy gösteriyor. 

Liberal düzenin sonu mu? 
2017’ye girmeye hazırlanırken, son on yılı değerlendiren yorumlar, ABD önderliğinde, “Batı” tarafından kurulan liberal “dünya düzeninin kuralları kaybolmakta, bir ‘süper-belirsizlik’ gelişmektedir” temasını paylaşıyorlar. 
ABD ve İngiltere medyasında bu tartışmalar daha çok, liberal ekonomik düzeni, ABD hegemonyasını (liberal demokrasiyi) korumanın olası yolları üzerinde yoğunlaşıyor.
Üç örnek bir fikir verebilir: 
(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Her tarafı dökülüyor - II

AKP Türkiye’sine bakanların ‘her tarafı dökülüyor’ kanaatini güçlendiren veriler artıyor.

Ekonomik kriz... 
Türk Lirası, dolar karşısında bir yılda yüzde 34 değer kaybetti. Dış ticaret açığı azalması gerekirken bu yılın ekim ayında bir önceki yıla göre yüzde 29 arttı. Bu artışa bakarak, şirketlerin dolar cinsinden borçlarını karşılama olanaklarının daha da zayıfladığını söyleyebiliriz. AKP liderliği, kurun değeri, sermayehareketlerinde serbestliği, bağımsız para (faiz) politikası, hedeflerinden, aynı anda yalnızca ikisini gerçekleştirebileceğinden habersiz bocalayıp duruyor. 

(...)

Siyasette kaosa doğru 
AKP’nin projesinin gelip dayandığı, kültürel, siyasi ve jeopolitik sınırlara bakarak, “AKP rejiminin ne kadar şiddet kullanırsa kullansın, artık asla istikrar kazanamayacağını” ileri sürmüştüm. İstikrarsızlık unsurları da birikmeye devam ediyor. 

(...)

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

Trump ve 3G

Trump’ın yönetim kadrosunu mu, iklim krizinin hazırladığı, canlı türlerinin “6. Büyük yok olma” dalgasını mı yazsam diye düşünürken, aklıma, “iklim krizi ve ulusal güvenlik” konulu Pentagon raporları geldi. Belki boşuna kuşkulanıyorum ama bana tüm bunları birbirine bağlayabilirmişiz gibi geliyor.
(...)
Yazının devamını okumak için tıklayınız

Dönülmez akşamın ufkunda mıyız?

Avusturya’da başkanlık seçimlerini neredeyse “aşırı sağ” partinin adayı kazanıyordu. İtalya’da seçmen Başbakan Renzi’nin reform paketine hayır diyerek, Avrupa Birliği’nin, “liberal dünya düzeninin” geleceği üzerindeki soru işaretlerine bir yenisini ekledi. Küreselleşme, liberal demokrasiyi peşinden sürükleyerek çökerken popülist bir dalga yükseliyor.

Bunlar rastlantı değil
Küreselleşmeci heves başladığında, liberal entelijensiyaya defalarca anlatmaya çalıştık: Küreselleşme ilk kez yaşanmıyor; krizle yakından ilişkilidir, yine kendi ağırlığı altında çökmesi çok büyük bir olasılıktır. Kapitalizmin iç çelişkilerinin yapısal belirleyiciliğini, sınıfsal kültürel yansımalarınıunutmadığımız için bu kadar iddialı konuşabiliyorduk. 

Bu olasılığın 1990’ların sonuna doğru ayırdına varan Amerikalı filozof R.Rorty’nin öngörüsü çarpıcıydı: “Bu dünya ekonomisi yakında işçileriyle hiçbirtoplumsal ortaklık duygusunu paylaşmayan bir kozmopolit seçkin grubun malı olacak”...

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Bir trajedinin sonuna doğru

Trajedi diyorum çünkü maddi koşullara (doğaya, “tanrılara”) karşı, tam bir kendini beğenmişlikle başladı. O zaman, Suriye’de rejim değişikliği projesinin büyük can, mal kaybına, yıkıma yol açacak, sonu belirsiz bir macera olacağını savunduk.
(...)

Bir Yunan trajedisinin sonunda tanrılar “kötüleri” cezalandır. Ancak karşımızdaki akan kana, ihanete; kötü, deli, saf kurban gibi karakterlerin bolluğuna bakınca, kötülerin batarken yanlarında iyileri de sürükledikleri bir Jacobean trajediye benziyor...

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

Her tarafı dökülüyor

Türkiye’ye dışarıdan bakan bir gözlemci (yatırımcı ya da diplomat olabilir) ekonomide, siyasette, dış politikada yaşananlara ilişkin “her tarafı dökülüyor” demekten kendini alamaz. Zaten salı günü de Financial Times’da yazan bir fon yöneticisi, Türkiye’nin risk primlerinin daha da artması gerektiğini savunuyordu.

Modelin sonu 
“Dışardan borç al, tüketimi besle, ekonomiyi büyüt” modeli artık bitti. Son beş yılda ekonominin prodüktivite artış oranının sıfırda süründüğüne işaret eden DaronAcemoğlu, bu yıl büyümenin yüzde 1 dolayında kalacağını düşünüyor. Dış kaynakla tüketimi körüklemeye devam etmek de olanaklı görünmüyor. Özel sektör net borcu 200 milyar doların üstünde seyrediyor. Borcu çevirme oranıysa yüzde 160 dolayında; 100 dolarlık borcu ödeyebilmek için 160 dolar borçlanmak ya da dolar bulmak gerekiyor (Financial Times).

(...)

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

‘Birine diktatör mü diyorlar!..’

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Trump’ı savunmaya karar vermiş. “Bunlar birilerine diktatör mü diyor, orada tam tersini düşünüyorum. Bizim ecdadımız da böyle düşünüyordu. ABD’de seçimi Trump kazandı. Trump’a diktatör demeye başladılar… Hani, demokrasi sandık değil mi? Sandıktan çıkan neticeye niye saygıduymuyorsunuz”... “Birine diktatör mü diyorlar, o zaman tersini düşünmelisiniz, o insan iyidir, çünkü o onların çıkarlarına karşı hareket ediyordur”. 

“Ecdadımız” kısmına bir anlam veremedim. “Demokrasi sandık değil mi” sorusuna da kısaca “Hayır değil, onun adı genel seçimler. Demokrasi kavramı biraz daha farklı” cevabı verilebilir. Hatta, oyların çoğunluğunu Clinton’ın aldığını da anımsatabiliriz. “Diktatör mü diyorlar o zaman tam tersini düşüneceksiniz, o iyi insandır” uyarısıysa hepten kafamı karıştırdı. Franko, Pinochet, Hitler... Hepsi diktatör olarak tanımlanıyor. Şimdi bunlara, iyi insanlardı mı diyeceğiz? Karışık işler...

Belli ki bu “diktatör” kavramını hakkıyla kullanabilmek için bazı somut ölçütler gerekiyor. 

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Sosyal medya, video oyunları, ‘katiller kuşağı’

ABD seçimlerini, Noel için hızla piyasaya sürülen yeni video oyunlarını, Xbox, Play Station platformlarının yeni modellerini izlerken aklıma Walter Benjamin ve dostum Hakan Kara geldi. 

“Bugün önemli olan üretici güçlerin gelişmesini hızlandırmak değildir. Durdurmak ve gelişmenin yönünü gözden geçirmek gerekir” gibisinden bir aforizmayı Walter Benjamin’in bir yazısında okumuştum. Gerçekten de, özellikle, kapitalizmin krizinin basıncıyla, teknoloji aldı başını gidiyor. Bu hıza uyum sağlamakta büyük zorluk çekiyoruz. Bu uyumsuzluk insanlığın geleceğini tehdit edecek düzeye ulaşıyor. 

Hakan dostumu da, ABD seçimlerinden sonra teknoloji, internet, habercilik gibi onun uzmanlık alanına giren gelişmeleri izlerken düşündüm: “Dışarda olsaydı mutlakaeleştirel bir şeyler yazardı”... 

(...)

Yazının devamını okumak içn tıklayınız

Kapitalizmin ‘ruhu’ yine değişiyor

Kapitalizmin “ruhu” sanırım yine değişiyor. Brexit, Trump, popülist dalga bu değişimin öncü sarsıntıları.

Kapitalizmin üç ‘ruhu’ 
Boltanski ve Chiapello’ya göre (Le Nouvel esprit du capitalisme -1999) sınırsız sermaye birikimi gereksinimi dürtüsüyle hareket eden, ahlak kaygısından yoksun bir sistem olarak kapitalizmin işleyebilmesi için gerekli insan kitlesi (ki çoğunun sistemden pay alma şansı son derecede sınırlıdır) salt maddi teşviklerle, baskıyla harekete geçirilemez. Bireyin kişisel çıkarıyla, toplumun çıkarını bağdaştırabilmesi için, bu ikisi arasında ahlaken doğru, inanılır bir bağ kurulabilmelidir. Kapitalizmin “ruhu” işte bu bağın belli bir dönemde aldığı biçime ilişkindir 

Tarih boyunca bu “ruhu”un üç farklı biçimini görebiliyoruz.  (...)

Yazsının devamını okumak için tıklayınız

Kriz, Trump ve savaş

Trump gerçekten korkutucu ama, “beyaz işçi sınıfının reaksiyoner” eğilimlerinin temsilcisi olduğu için değil. İşçi sınıfının düzene öfkesi başka biçimler de alabilir. Esas korkutucu olan, egemen sınıfın temsilcisi seçkinlerin, Amerikan kapitalizminin, gereksinimlerine uygun ve kullanılabilir olduğunu düşündükleri için Trump’ı (FBI’ın seçim sürecine müdahil olmasının da gösterdiği gibi) desteklemeye başlamış olmaları! Kapitalizmin krizinden kaynaklanan bu tercihin mantıksal uzantısında bir “Büyük Savaş” olasılığı yatıyor.

Genişleme eğilimi 
Kapitalizmin krizi kâr oranlarının düşme (gereken hızda artı değer üretememe) eğiliminden kaynaklanır. Kriz kendini piyasa düzeyinde aşırı birikim/kapasite fazlası ve eksik tüketim/talep yetersizliği, günlük yaşamda işsizlik, yoksullaşma, giderek artan borçlanma olarak gösterir. 

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Şimdi de Trump paniği

Obama seçildiğinde “Irkçılık sonrası dönem geçildi” diyorlardı. “Olacak iş değil” dedik. Şimdi de “eyvah her şey değişecek” paniği var. Değişim çoktan başladı; Trump, ürünlerinden yalnızca biri.

Küreselleşmeler hep çöker... 
İngiltere hegemonyası altında yaşanan küreselleşme 1930’larda bir mali kriz, korumacılık, liberalizm gerilerken güçlenen devlet kapitalizmi, milliyetçilik, ırkçılık, faşizm, devrimler ve savaşlarla çöktü. ABD hegemonyası altında gelişen küreselleşme de benzer bir süreci izliyor.

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Başkan Trump!

ABD başkanlık seçimlerini Trump kazandı. Şimdi olası gelişmeleri düşünürken iki etkeni birlikte göz önüne almak gerekiyor. Birincisi sağ popülizm olarak yükselen büyük “reaksiyon” dalgası! İkincisi de, ABD’nin siyasi iktidar- devlet yapısı.

Birinci etkeni, Cumhuriyetçi Parti’nin geleneksel muhafazakâr kesimin tepkisinden hareketle düşünmeye başlayabiliriz. Burada bize, Prof. Mark Lilla’nın ShipwreckedMind (Eylül 2016 - Karaya oturmuş akıl) başlıklı çalışması yardımcı olabilir. 
(...)

yazının devamını okumak için tıklayınız

Frenleri patladı

Siyasal İslamın AKP rejiminin frenleri 15 Temmuz’da patladı; artık ülkeyi hızla bir kaosa doğru sürüklüyor.

Karanlık bilanço 
Ekonomi, 2015’in son çeyreğinden bu yana yavaşlıyor. Kredi notu çöp düzeyine düştü. 

(...)

Siyasetin resmi çok daha karanlık: Bir askeri darbe girişimi yaşandı 200’den fazla insan öldü, Meclis bombalandı ama hâlâ birçok kritik soru cevabını aramaya devam ediyor. 

(...)

Tüm bunlar olurken, toplumun geri kalanında bir direnme çabası, yol arayışı şekillenirken, ana muhalefet partisinde garip bir şaşkınlık, kararsızlık görüyoruz. 

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

HDP Eş Başkanları Demirtaş,Yüksekdağ'la birlikte 12 vekil gözaltında alınması üzerine bir anımsatma

Nisan 2013 tarihli "İki [G]erçek" başlıklı yazımdan bir not...

"Kürt Sorunu bir çözüm sürecine girilmiştir: “Görüşmelerin” başlamış, “silahların” susmuş gibi görünmesi umut vericidir. Ancak bu gerçekliğin, bir istikrar, bütünsellik görüntüsü kazanmakta zorlanıyor olması, “bastırılması” zor bir Gerçeğin varlığına işaret ediyor.

-->

Bu Gerçek iki farklı “yerden” kendini göstermeye/dayatmaya başladı. Bir tarafta, geçmişte bu “sürece” destek verme eğiliminde olan bir kesim “Türk kimliğini”, “üniter devlet” kavramını vurgulamaya başlıyor (Ortaylı, Alatlı, İnalcık gibi isimlerin imzaladıkları açıklama. Taha Akyol’un kaygıları...). Diğer tarafta, İsmail Beşikçi’nin dile getirdiği kaygılara ek olarak, Bejan Matur’un Spiegel’de yayımlanan yazısı büyük tepki çekiyor.

Bir taraf sorunu, post-modern bir yaklaşımla bireysel ve kültürel boyutuna indirgiyor (“yalnızca  bedenler/birey ve dil/kültür vardır”). Tam bu söylem egemen olur gibi görünürken Beşikçi ve Matur  hatırlatıyorlar: “ama coğrafya da vardır”.

Bu yaklaşımların ikisi de, “ulusal sorunun”, özünde, toprak (kaynak), mülkiyet, sınıf iktidarı sorunu olduğu Gerçeği’nin dışavurumudur. “Kürt sorunu”, toprak, su, enerji ve bölgesel güç/iktidar dağılımları açısından çok önemli bir coğrafyada, bu kaynakların edinim, kullanım, bölüşüm süreçleri üzerinde yaşanıyor. Bu Gerçek, kapitalizmin özellikle kriz dönemi koşullarında, ulusal sorunun istikrar kazanabilecek bir “çözümünün” olmadığını söylüyor.

Ama, çözmeye ısrarla çalışmaktan başka bir seçenek de yok. Beckett’in “Adlandırılamayan” başlıklı yapıtının sonundaki gibi: “...devam etmelisin, devam edemem, devam edeceğim”. Devam etmenin yolu sanırım, mülkiyet,  bölüşüm ve sınıf iktidarı sorununu da çözmeye çalışmaktan geçiyor."

Birleşelim, karanlığa teslim olmayalım

Siyasal İslamın AKP rejimi nihayet Cumhuriyet gazetesine de yöneticilerini, yazarlarını tutuklayarak, doğrudan saldırdı. Hem de ne gerekçeyle: “FETÖ/PDY ve PKK/KCK terör örgütlerine üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek” ve “Vakıf seçimlerinde usulsüzlük yapmak”. Celal Başlangıç’ın deyimiyle elmalarla armutlar ve çilek. 

Bu, zavallı fantezi aslında hangi ağrıya pansuman olmayı amaçlıyor? Bu sorunun cevabı, fantezinin bileşenlerinde (“FETÖ/ PDY ve PKK/KCK ve Vakıf)var: AKP’nin restorasyon projesi içeride ve dışarıda gelip dayandığı sınırları aşamıyor. Cumhuriyet gazetesine yönelik saldırı işte bu sıkışmanın bir dışavurumudur.

(...)

Bu üç sınır AKP rejiminin, ne kadar şiddet kullanırsa kullansın, artık asla istikrar kazanamayacağını gösteriyor.

(...)

Yazının tamamını okumak için tıklayınız

Rant ve hayat

Geçenlerde Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki şiir gibi laf etti: “Arkadaş... rant olmadan hayat olmaz.” Ne de olsa, şiirsel olan, bilinç dışındanbilince sızanların dilin içinde ifadesi (Kristeva) değil mi?

‘Hayat’ ama hangisi vekimin için? 
Özhaseki “hayat olmaz” derken sanırım, biyolojik - zoolojik değil, toplumsal bir oluşu kastediyor ama kimi göçebe topluluklar, Amazon ormanlarında yaşayan kimi tarım hayvancılık öncesi kabile yapılarında “hayat” rant olmadan da var olabilmektedir. 
Besbelli ki Bakan’ın aklındaki genel olarak toplumsal hayat değil, belli bir “toplumsal hayat”tır. Bakanın kastettiği bu “hayat”ı tanımlayabilmek için de toplumsal hayatın maddi “gerçekliği” ile bu maddi gerçekliğin bireyin zihninde oluşan resmi arasında bir ayrım yaparak devam etmemiz gerekiyor.

(Yazının tamamını okumak için tıklayınız)

Tuz kokarsa

AKP hükümetinin, parti yöneticilerini, hatta yandaşlarını silahlandırma niyeti “ya tuz kokarsa” deyimini anımsattı. 

Kapitalist toplumda şiddeti uygulama tekeli, devletin elindedir. Devlet bütünvatandaşlarının can ve mal güvenliğini korumakla, hükümet de bu devleti yönetmekle yükümlüdür. Bir hükümet, “devletin şiddet uygulama tekeli” elindeyken, kendi yandaşlarını silahlandırmaya başlıyor, böylece toplumu bölerek, silahlanamayan vatandaşların güvenliğini, silahlanmış yandaşların insafına bırakıyorsa, “tuz kokmuş” demektir.
(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Trump ve Clinton

ABD başkan adaylarını izlerken insan, “kendini, dünyanın ‘en yüce ülkesi’, ‘tek küresel güç’ olarak tanımlayan bir ülke, ancak bu tipleri mi çıkarabildi, hem de son derece kritik bir dönemde” sorusundan kaçınamıyor. Adaylardan biri, ırkçı, dolandırıcı, tacizci bir megaloman. Öbürü, gülerek, “Geldik gördük öldü” diyebilen bir militarist psikopat.

Çok kritik zamanlar 
“Al birini vur ötekine” demek kolay ama durum aslında çok korkutucu. İngiliz Gizli Servisi MI6’nın önceki başkanı John Sawers’e göre “yine bir büyük güçler arası savaş olasılığı dönemine girdik” (Financial Times)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Petrol, İslam- komplo teorileri

“Siyasal İslam da emperyalizmin kullanışlı aptalı galiba” diye düşündüm, Donald Trump’ın “Ben her zaman söylerim gidip petrole el koymak gerekir” (Klare, Foreign Policy, 13/10/16) sözlerini, Clinton’ın basına sızan mektuplarından kimi alıntıları (Cockburn, The Independent, 14/10/16) okuyunca.

‘Gidip el koyalım’... 
Klare, “‘Petrole el koyalım’, salt alkış almak için söylenmiş bir söz değil, ABD dış politika çevrelerinde yıllardır konuşulan bir seçenek” diyor. Bu seçenek ilk kez 1970’lerde petrol krizleri sırasında gündeme gelmiş, soğuk savaş ortamında değerlendirilmiş, uygun görülmemiş.

Yazının devamını okumak için tıklayınız

‘Artık sizin çocuklarınız yönetmeyecek’

On binlerce öğretmen görevinden alındı. Hapishaneler, yazarlarla, gazetecilerle doldu. Bütün okulların imam hatipleşmesinden söz ediliyor. “Çağdaş kültür”, “çağdaş eğitim” sözlerini duyunca eli silahına giden, sürekli yeni “kültür imha silahları” üreten bir yönetim bu. Bu silahların en yenisi “Proje okul”u gazetemizin yazarları ayrıntılarıyla irdeledi. Ben de değinmek istiyorum. 

AKP liderliğindeki siyasal İslam çok iddialı ve acımasız: “Proje okul” ile toplumun siyasal İslam dışında kalan kesimine “Artık sizin çocuklarınız yönetmeyecek” diyor. Bu yalnızca “devleti yöneten sınıfların” niteliğini değil, toplumun tüm katmanlarının yaşamını belirlemeye ilişkin bir iddiadır.

Eğitim ve iktidar 
Eğitim ve iktidar, bilgi ve yönetim birbirlerine bağlıdır. Bilgi iktidarı üretir, korur, yeniden üretir- iktidar da bilgiyi... Bu ilişki, egemen sınıfın ekonomik siyasi iktidarının, üyelerinin, personelinin korunmasını, egemenlik altında olanın olduğu yerde kalmasını sağlayan koşulların üretilmesine, sürdürülmesine, yeniden üretilmesine bağımlıdır. 

(...)Yazının devamını okumak için tıklayınız

Sakın başlamış olmasın?

Karl Polanyi’nin, Büyük Dönüşüm başlıklı yapıtını, bir kez de küreselleşme, finansallaşma tartışmalarının merceğinden bakarak okuduğumda, ilk iki bölümden şu sonucu çıkarmıştım: Mali sermayenin gücü kırıldığında, kurulu ekonomik düzen (küreselleşme) dağılmaya başladığında barışı sürdürmek olanaksızlaşıyor.
 
Mali sermaye bir barış gücü olduğundan değil (küçük savaşları o finanse etmiyor mu?), gelişmiş ülkelerin büyük ekonomik coğrafyalarının dağılması işine gelmediği için. Mali sermayenin gücü (siyasi, hatta kültürel) kırılıp da, aşırı üretim/eksik tüketim sorununa; pazarların, kaynakların doğrudan kullanımına, emek kontrol biçimlerine bağımlı üretken sermayenin çıkarları öne çıkınca, savaşı artık kimse önleyemiyor. 
 
Mali sermaye 2008’de şiddetle sarsıldı, ama devletin kaynaklarını halkı yoksullaştırmak pahasına kendini kurtarmakta kullanabildi. 
(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

‘Rüzgâr işçiden yana...’

“Rüzgâr işçiden yana esmeye başlıyor” demiştim ama Thatcher’in, serbest piyasacı, Tory Partisi’nin konferansında, Başbakan Theresa May’in “artık işçi sınıfının partisi biziz” sözlerini duyunca, “bu kadarı da absürt oldu” diye düşündüm. 

O konuşmayı, Financial Times, “Theresa May kapitalist seçkinlere çattı”; Wall Street Journal, “İşçiden yana dönüyor” gibi başlıklarla aktardı. The Economist, “illiberal yönelim... au revoir, laissezfaire” diyordu. Britanya Ticaret Odası Başkanı, tepkisini“işadamları çocuk piyeslerinin kötü karakterleri değildir” sözleriyle ifade etti. Bir Muhafazakâr Parti görevlisine göre “Kapitalizmi kapitalistlerden belki de yalnızca Tory Partisi kurtarabilir”di...

1.2 katrilyon dolar... 
(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Histeri nöbeti gibi siyaset

Sonu gelmez tutuklamalar, tasfiyeler, OHAL, “Anayasa, anayasaya aykırılık yetkisi veriyor”... “İşkenceleri sorgulamayacağız”; “proje okul”, “proje kent”, “reiskimdir?”, “Yeni padişahımız”... Bu öfke, bu şiddet, bu telaş, bu kibir, “yok etme”saplantısı niye? 
 
Şuradan başlayabiliriz: Cumhurbaşkanı 14 ay önce, “Artık ülkede sembolik değil, fiili gücü olan bir cumhurbaşkanı var... Türkiye’nin yönetim sistemi bu anlamda değişmiştir. Şimdi yapılması gereken, bu fiili durumun anayasal olarakkesinleştirilmesidir” diyordu. 
Yönetim sistemi (rejim) fiilen değişti. Ancak eski rejimi, anayasayı ayakta tutan, yeniden üreten eski “simgesel evren” verimliliğini kaybettiyse de yok olmadı.

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Tarihe geri dönerken

Yıllardır tarihin geri dönüşünün hep kötü örneklerine şahit olduk. Geçen hafta İngiltere İşçi Partisi konferansı, tarihin geri dönüşünün umut verici bir örneğini oluşturuyordu.

Sosyal demokrasi, yeniden! 
Konferansta, Jeremy Corbyn, parti içindeki Blair’ci militarist-neoliberal blokun tüm maddi manevi sabotajlarına karşın bir yılda ikinci kez, hem de oy oranını yükselterek başkan seçildi. 
Geçen yıl, birbirinden farksız Blair’ci adayların karşısında Corbyn’in hiç beklenmedik biçimde kazanması, partide ve medyada büyük şok, tepki yarattı. Buna karşılık partinin üye sayısı, partiyi, Corbyn’i savunmak için katılanlarla ikiye katlanarak 600 bine ulaştı. Kongreye gelindiğinde artık karşımızda farklı bir İşçi Partisi, sosyalizmsloganını hiç “utanmadan” tekrarlayan bir liderlik vardı.

(...)

Yazının devamını okaumak için tıklayınız

Ekonomik kriz ve savaş

Son iki pazartesi yazımda “büyük savaş” olasılığına, ekonomik krizin derinleşme eğilimlerine değinmiştim. Bu kez, bu ikisini birbirine bağlamaya çalışacağım.

Değişim arzusu 
Trump-Clinton tartışmasında Clinton parlak bir performans gösterdi. AncakFinancial Times, bu başarının Trump’ı destekleyen kesimleri etkilemeyeceğini düşünüyor. Çünkü Trump “değişim arzusunun” adayı, Clinton ise süreklilik... Bu“değişim arzusunu” İngiltere’de de görmek olanaklı. İşçi Partisi başkanlık seçimleriniCorbyn, Blair’ci akımın adaylarına karşı, ikinci kez kazandı. Bir yıl boyunca Corbyn’i desteklemek için katılanlarla İşçi Partisi, Batı ülkelerinin en büyük siyasi partisi konumuna yükselirken, pazartesi günü kongrede sosyalizm, sosyalist ilkeler uzun yıllardan sonra ilk kez açıkça savunuldu

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

Bu kapitalizm... Bu kriz

Geçen pazartesi yazımda bir “büyük savaş” olasılığına işaret eden gelişmelerden söz etmiştim. Kapitalizmde büyük savaşların arkasında her zaman büyük ekonomik krizler yatar. Çarşamba günü, yayımlanan OECD, UNCTAD raporları, ABD merkez bankasının eski başkanı Bernanke ve şimdiki başkanı Yellen’in sözleri, yalnızca böyle büyük bir kriz içinde olduğumuzu vurgulamakla kalmıyor, krizin çok daha sert bir aşamaya girmek üzere olduğunu düşündürüyor.
(...)

Yazının devamı için tıklayınız 

Ah şu robotlar...

Uygarlığımız bir yol ayrımında. Örneğin, robotlar, “yapay zekâ”, genetik manipülasyon, kök hücre uygulamaları, nanoteknoloji, uzay çalışmaları gibi her yeni adım, hemen bu adımın getirdiği yaşamsal riskleri anlatan araştırmalarla karşılanıyor.

Yalnızca işçilerin yerine geçen robotlardan, günlük yaşamı yönlendirmeye başlayan algoritmalardan, denetimden kaçarak doğal felaketlere yol açabilecek nanomakinelerden, genetik alanında yeni canlı türleri yaratılması olasılığından değil, bizden çok daha ileri uzaylı uygarlıkların gönderdiğimiz sinyalleri yakalayıp gezegenimizi talan etmeye gelmesinden de korkuyoruz.

Sonuçlara odaklanmak... 
Forrester araştırma şirketinin, “Robotlar, ABD’de 2021 yılına kadar toplam istihdamın yüzde 6’sını yok edecek” diyen raporu geçen hafta yayımlandığında büyük ilgi çekti. 

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız

GWOT bitti ‘büyük savaş’ verelim

11 Eylül saldırısından sonra, ABD’nin savunma paradigmasını “GWOT” (Terörizme karşı küresel savaş) kavramı belirledi. IŞİD saldırılarından sonra, Avrupa’nın da o trene bindiği söylenebilir. Ancak, Prof. Klare’ye göre bir süredir, ABD ve NATO askeri liderlerinin gündemini GWOT değil, “büyük güçler arası savaş” paradigması şekillendiriyor. 

Bir ‘altın çağ’dan öbürüne
Bu yeni paradigmayı üreten sürece bakınca da, karşımıza büyük silah şirketleri çıkmaya başlıyor. 
(...)

(Düzeltme:
Nortron Grumman, Northrop Grumman olması gerekiyor. BAE Systems. bir ingiliz şirketi, ABD değil.)
 

Yazının tamamını okumak için tıklayınız 

15 yıl sonra ‘11 Eylül’

On beş yıl önce, New York’ta, arkasında anılardan silinmeyecek görüntüler, cevapsız sorular, komplo teorileri bırakan 11 Eylül saldırısı yarattığı şoka karşın, dünyayı değiştiren bir “olay” değildi. O dünyada çoktan başlamış, giderek hızlanan bir değişimin semptomuydu. Bu semptom hemen bir etkene dönüşerek değişimi daha da hızlandırdı.

Öncesi... 
11 Eylül’ün bütün bileşenleri, 11 Eylül’den çok önce yerli yerine oturmuştu. 

(...)

Yazının devamını okumak içn tıklayınız

Büyük tasfiye

Darbe girişiminin ardından AKP hükümeti OHAL ilan ederek ülkeyi tümüyle iradesi altına aldı. Bu irade, iki aydan kısa bir süre içinde kamu sektöründen, “sivil topluma” doğru yayılan bir tasfiye süreciyle her alanda 100.000’den fazla çalışanı salt kendi “öteki” algısına dayanarak işten çıkardı; tutuklananların sayısı da 30.000’i aştı. 
 
Tartışmalar “kurunun yanında yaşın da yanması”, sıranın liberal, laik, sol, sosyalist bireylere, siyasal İslamın dışında kalan herkese gelmeye başlaması üzerinde yoğunlaştı. Ancak sayılar bu kadar büyüyünce, seçmen iradesi kayyım atamalarıyla fiilen iptal edildikten sonra, bireysel trajedilerin ötesine bakmaya çalışmak gerekiyor. 

Yazının devamını okumak için tıklayınız 

Boru hatlarının jeopolitiğinde...

Başarısız darbenin arkasında ABD’nin olduğuna ya da bildiğine ilişkin yadsınması zor bir kanaat var. AB’nin, yakın dostumuz olduğu rivayet edilen kimi Arap ülkelerinin (Fehmi Koru’nun Arap basınından derlediklerine bakınca) aldıkları tutum da bu kanaati destekliyor. Dahası bu kanaatler, bölgede enerji güvenliği projelerinin oluşturduğu jeopolitik resmin içine gayet güzel oturuyor. 

‘BOP’ yeniden...
Yukarda değindiğim jeopolitik resmi anlamlandırabilmek için sanırım en yararlı kavram “Büyük Ortadoğu Projesi” olacaktır.

(...)

Yazının devamını okumak için tıklayınız 

Büyük şaşkınlık

“Bilgi çağı”, “kuşku çağı”, “korku çağı”, hatta “entropi çağı” kavramları kullanılıyor. Bence en uygun kavram “şaşkınlık çağı”.
 
Greenspan yanılmış, Marx haklıymış
Şaşkınlık mali krizle başladı. Mali piyasaların oyuncularının “maestro” (piyasaları bir orkestra gibi idare eden adam) olarak niteledikleri Alan Greenspan (Merkez Bankası başkanı 1987-2006) Kongre Soruşturma Komisyonu’ndaki oturumda, kafasındaki ekonomik modelin gerçek hayatta işlemediğini görünce çok şaşırdığını, “şok geçirdiğini” açıkladı (23/10/2008).
Üç yıl sonra Wall Street Journal, Nouriel Roubini’nin “Biz piyasalar çalışır sanıyorduk. Çalışmıyormuş... Marx haklıydı, kapitalizm bir gün kendi kendini yok edebilir” sözlerini aktarıyordu. Şaşkınlık küreselleşmenin kalıcı olmayabileceğine, sürecin geriye dönmeye başladığına ilişkin, sermaye hareketleri, dünya ticaret verileriyle, gelir dağılımındaki bozulmaya, bizzat kapitalizmin yol açtığına ilişkin araştırmaların (Branko Milanovich, Thomas Piketty) katkısıyla derinleşti. Tabii bir de bir türlü sonu gelmeyen, “uzun durgunluk” gibi, The Washington Post’tan Samuelson’un deyimiyle, “gizemli bir durum” vardı. 

‘Gizemli bir durum’

 Yazının devamını okumak için tıklayınız

Demokrasi mi dediniz?

Liberal demokrasi, serbest piyasa küreselleşme dünyasına gözünü açan 1980 sonrası kuşakların genel eğilimi “Demokrasi mi dediniz? Teşekkür ederim istemem” yönünde şekilleniyor.

‘Demokratik durgunluk’ 
Freedom House’un “Demokrasinin Durumu” raporu (2016), siyasi özgürlüklerin son on yılda küresel çapta gerilediğini savunuyordu. Financial Times’dan GideonRachman’a göre bir “küresel demokratik durgunluk” yaşanıyor. Dün zamanın ruhunuMandela, Havel, Gorbaçov, Yeltsin temsil ediyormuş. Bugün ise Putin, Erdoğan,Trump gibi isimler var (Financial Times, 08/08/16). 

Dünya Değerler Araştırması’nın 1995- 2014 dönemindeki yıllık bulgularında dayanan bir çalışma (R. Fao & Y. Mounk, Journal of Democracy Temmuz 2016),bugün “Kuzey Amerika ve Avrupa’da demokratik yönetimleri ayakta tutan değerler,1989’da aniden çöken Doğu Avrupa ve SSCB yönetimlerini ayakta tutan değerler kadar kırılganlaşmış” sonucuna ulaşıyor. 1980 sonrasında doğanların arasında demokratik bir düzende yaşamanın önemine inananların oranı, önceki kuşaklara göre hızla düşerken, demokrasinin kötü bir rejim olduğuna inananların sayısı artarak yüzde 30’lara ulaşıyor. 

Yazının devamını okumak için tıklayınız